1821, η Δικαίωσις ενός Έθνους
Με αφορμή την εκπομπή του τηλεοπτικού σταθμού Σκάι σχετικά με την Ελληνική επανάσταση, τα όσα προηγήθησαν αυτής και τη γενικότερη αναφορά στην τουρκοκρατία, έχω να επισημάνω ορισμένες παρατηρήσεις. Σαν πρώτη παρατήρηση θα έλεγα ότι ο πλέον ορθός τίτλος για την εκπομπή είναι: "1821: Η Δικαίωσις ενός Έθνους". Διότι στην ουσία πρόκειται για την τελική δικαίωση των ελληνικών αγώνων κατά των Οθωμανών Τούρκων -συνεπείαι της Ελληνικής Αφυπνίσεως, ήδη από τα Βυζαντινά χρόνια- και ουχί για γέννηση ενός νεοτεύκτου Έθνους. Απλώς τότε ξεσπά το τελευταίο και επιτυχημένο Εθνικο-απελευθερωτικό κίνημα των Ελλήνων. Πριν από αυτό έχουν προηγηθεί αρκετά άλλα, αρχής γενομένης από εκείνο του Μανιάτη Κορκοδείλου Κλαδά, εκείνο του Διονυσίου Τρίκκη ή Σκυλοσόφου, εκείνο των υποστηρικτών των Ενετών του Μοροζίνη, εκείνο των ορλωφικών και άλλα. Άπαντα αναφέρονται στην "Ιστορία της Τουρκοκρατούμενης Ελλάδος" του Κωνσταντίνου Σάθα. Δυστυχώς, οι κύριοι του σκάϊ που προχώρησαν σε αυτή τη δραματοποιημένη σειρά, έχουν αποσιωπήσει εντελώς τα αλεπάλληλα ελληνικά επαναστατικά κινήματα. Η μοναδική τους αναφορά είναι στον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1768-1774 που έδωσε την αφορμή για τα ορλωφικά.
Προχωρώντας στο ζήτημα της εκπαιδεύσεως, θα παρατηρήσουμε ότι παρουσιάζουν στο Σκάϊ τις συνθήκες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ιδεατές, ωσάν να επρόκειτο για ένα πολιτισμένο και ανεκτικό κράτος. Έχουμε και λέμε: Το 1454 ιδρύθηκε η Μεγάλη του Γένους Σχολή, αργότερα ιδρύθηκε η Αθωνιάς και κάποιες άλλες ανώτατες σχολές. Σε αυτές δεν είχαν πρόσβαση όλοι οι Έλληνες, αλλά οι επιφανείς και οι μεγαλοκληρικοί. Πολλοί προύχοντες επίσης χρηματοδοτούσαν την ίδρυση σχολείων, τα οποία και πάλι δεν ήταν αρκετά για να καλύψουν τον πληθυσμό. Σε πολλές δύσβατες ορεινές και ημιορεινές περιοχές όμως κάποιοι κληρικοί του κατωτέρου κλήρου πρόσφεραν πράγματι τη δυνατότητα στα Ελληνόπουλα να μάθουν τα πρώτα τους γράμματα (κολλυβογράμματα) τα έλεγαν. Έτσι διεσώθη σε μεγάλο ποσοστό η γλώσσα, γιατί η προφορικότητα δεν ήταν αρκετή. Υπάρχει το παράδειγμα της μονής Φιλανθρωπινών στα Ιωάννινα, αλλά και του πίνακος του Ιωάννου Γύζη. Οι Τούρκοι, αρχικά, δεν εμπόδισαν την ίδρυση σχολείων. Ούτε όμως τα χρηματοδοτούσαν. Επίσης, χρειαζόταν άδεια από την Τουρκική αρχή, προκειμένου να λειτουργήσουν τα σχολεία. Προς τούτο έχουμε σχετικές μαρτυρίες από τον Σπυρίδωνα Τρικούπη. Στις αρχές, θα λέγαμε ότι τηρούσαν μία ουδέτερη στάση, αν και όχι πάντα διότι υπήρξαν περίοδοι μεγάλων διωγμών, είτε λόγωι των μαζικών εξισλαμισμών που επιχειρούσαν οι Οθωμανοί κατά καιρούς, είτε λόγωι των επαναστατικών κινημάτων των υποδούλων Ελλήνων. Από ένα σημείο και μετά όμως, και ιδιαίτερα τον 18ο αιώνα, στις αρχές του οποίου σταμάτησε το παιδομάζωμα άρχισαν να βλέπουν εχθρικά την παιδεία. Ήταν μία δύσκολη εποχή, κατά την οποία παρουσιάστηκε ο Εθναπόστολος Πατροκοσμάς ο Αιτωλός, όπου γκρέμιζε εκκλησίες και έκτιζε σχολεία προκαλώντας την έντονη δυσφορία των τοπικών οθωμανικών αρχών. Ήταν εκείνος που μαζί με τον Ρήγα και τον Κοραή κράτησαν ακοίμητη την Εθνική συνείδηση σε αυτούς τους χαλεπούς καιρούς. Δυστυχώς, η παρουσία του, και ακόμη περισσότερο το έργο του, έχουν αποσιωπηθεί και δεν αναφέρονται ούτε καν ονομαστικά σε εκείνον, σε όλη τη διάρκεια του πρώτου επεισοδίου.
Αναφορικά, τώρα, με το περιβόητο Λάβαρο του Παλαιών Πατρών Γερμανού, τονίζουν ξανά και ξανά, μέχρι σημείο εμπεδώσεως, ότι πρόκειται για φανταστικό γεγονός, το οποίο αναφέρεται μόνον στην εξιστόριση του Πουκεβίλ. Προς επίρρωσιν των λεγομένων τους, επικαλούνται τα απομνημονεύματα του ιδίου του Παλαιών Πατρών Γερμανού, όπου δεν αναφέρει πουθενά για αυτό συμβάν. Δεν διαφωνούμε ως προς το ακριβές της ημερομηνίας, αλλά είναι να απορεί κανείς όταν μας εμφανίζουν την αλήθεια κολοβωμένη. Λησμονούν, ή το πράττουν σκοπίμως να αναφερθούν στο γεγονός ότι υψώθησαν Λάβαρα κατά των Τούρκων σε διάφορες περιοχές της σκλάβας πατρίδος.
Αλλά για να ξετυλίξουμε το κουβάρι των γεγονότων:
Στις 17 Μαρτίου, εορτή του Αγίου Αλεξίου «του ανθρώπου του Θεού» είχαν συγκεντρωθεί στην Αγία Λαύρα όλοι ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, Κληρικοί και λαϊκοί προύχοντες και προεστοί˙ δεν πήγαν στην Τρίπολη που τους κάλεσε ο καϊμακάμης με διαταγή του σουλτάνου (οι μόνοι που δεν πήγαν απ’ όλη την Πελοπόννησο ήσαν οι προεστοί των Καλαβρύτων), λόγω και της εορτής, οπότε ελήφθη η απόφαση κηρύξεως της Επαναστάσεως. Αν πήγαιναν και οι Καλαβρυτινοί στην Τριπολιτσά θα ήσαν και εκείνοι όμηροι και η επανάσταση δεν θα υφίστατο. Κατά βάση η ανυπακοή στην πρόσκληση του Τούρκου Διοικητού της Τριπολιτσάς από τους Καλαβρυτινούς ήταν η γενναία απόφαση περί κηρύξεως της Επαναστάσεως.
Καλάβρυτα, 19 Μαρτίου 1821
Στις 20 προς 21 Μαρτίου: Μονή Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων: Στον παλαιό ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου το λιγοστό φως τρυπώνει με δυσκολία από τους φεγγίτες. Δεν έχει ακόμη ξημερώσει και η ομίχλη είναι πυκνή. Και όμως! Στην Ωραία Πύλη διακρίνεται περίλαμπρος, μέσα στα ολομέταξα αρχιερατικά του άμφια, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός. Εκ δεξιών του ο επίσκοπος Καλαβρύτων και Κερνίτσης Προκόπιος στυλώνει τα μάτια του στον Παντοκράτορα του τρούλου. Εξ αριστερών του ο ηγούμενος της Μονής Καλλίνικος σκυμμένος σιγοψέλνει μια προσευχή των καλόγερων. Τριγύρω βρίσκονται συγκεντρωμένοι οι προεστοί της επαρχίας και οι οπλαρχηγοί με τις παχιές τις φουστανέλες και τα μεϊντανογέλεκα. Γονατιστά και τα πρωτοπαλίκαρα του τόπου με χείλη σφαλιστά και τις ψυχές παραδομένες στον Αγώνα.
«Ελευθερία ή Θάνατος, παλικάρια μου» φωνάζει ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και υψώνει για λάβαρο το χρυσοπόρφυρο παραπέτασμα του «Φοβερού Βήματος». Ο Ασημάκης Ζαΐμης, γέρος και ακόμη σκλαβωμένος δακρύζει στην προοπτική της λευτεριάς. Ο γιος του, Ανδρέας Ζαΐμης, σφιχταγκαλιάζεται με τους Πετμεζαίους, τον Αναγνώστη και τον Βασίλη, ενώ ο Λόντος και ο Χαραλάμπης κρατούν ακόμη τα χέρια τους ψηλά, στο σχήμα του σταυρού. «Το Θούριο, μωρέ παιδιά» ακούγεται ο Θεοχαρόπουλος και ο Ασημάκης ο Σκαλτσάς αρχίζει την αντάρα: «Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή...».
Το πρωί της 21 Μαρτίου 1821 κάτω από τον αιωνόβιο ιστορικό πλάτανο όρκισε 600 αγωνιστές με σημαία το παραπέτασμα της ωραίας Πύλης του ιστορικού Ναού με την εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και με το σύνθημα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ή ΘΑΝΑΤΟΣ» εξόρμησαν δια την απελευθέρωση των Καλαβρύτων.Με σημαιοφόρο τον Διάκονο της Μονής Γρηγόριο Ντόκο, εκ Σκεπαστού Καλαβρύτων, βαστάζοντας με εθνική υπερηφάνεια το ιστορικό Λάβαρο οι αγωνιστές, με αρχηγούς τον Σωτήρη Χαραλάμπη, τον Φωτήλα, τον Σωτήρη Θεοχαρόπουλο, τον Ιωάννη Παπαδόπουλο, τον Νικόλαο Σολιώτη και τους Πετιμεζαίους έφθασαν κι πολιόρκησαν τα Καλάβρυτα, (υπήρχαν 2 τζαμιά, 3 πύργοι και φρουρά από 20 αστυνομικούς Τούρκους με διοικητή τον Αρναούτογλου, ήσαν και 100 περίπου τουρκικές οικογένειες). Από τη θέση όπου σήμερα βρίσκεται το εξωκκλήσι των αγίων Αναργύρων, οι αγωνιστές κτύπησαν τον πύργο που ήταν πίσω από το σημερινό Ξενοδοχείο «Χελμός» όπου εκεί ήταν συγκεντρωμένοι οι περισσότεροι Τούρκοι.Ένας, μάλιστα, Τούρκος με το καριοφίλι του σημάδεψε στο λόφο το λάβαρο και το κτύπησε και σήμερα φαίνεται η τρύπα από το Τούρκικο βόλι. Μετά από πενθήμερη αντίσταση (21-25 Μαρτίου) ο Αρναούτογλου παραδόθηκε και οδηγήθηκε στο Λεχούρι όπου φυλακίσθηκε στον πύργο του Λεχουρίτη. Μετά την απελευθέρωση στην πόλη και στην Ιστορική Μονή της Αγίας Λαύρας τελέστηκε επίσημη δοξολογία.
Σχεδόν ταυτόχρονα απελευθερώνεται η Καλαμάτα από Έλληνες αγωνιστές με επικεφαλής τους Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και Παπαφλέσσα, ενώ ο Ανδρέας Λόντος κηρύσσει την επανάσταση στη Βοστίτσα, την οποία εγκατέλειψαν οι Τούρκοι κάτοικοι της. Στις 25 Μαρτίου 400 Αγωνιστές από τη Βοστίτσα, υπό τον Λόντο, θα συμμετάσχουν στην πολιορκία του φρουρίου της Πάτρας, στην οποία είχαν εισέλθει οι επαναστάτες από τις 22 Μαρτίου.
Ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του αναφερόμενος στην σπίθα της επανάστασης επιβεβαιώνει "πρώτα στα Καλάβρυτα". Η επαναστατική φλόγα μεταλαμπαδεύτηκε ραγδαία από ψυχή σε ψυχή και διέλυσε κάθε προηγούμενο δισταγμό. Όλοι γνώριζαν ότι ο αγώνας για την ανεξαρτησία θα ήταν σκληρός και μακρύς, αδυσώπητος. Το τίμημα βαρύ, αλλά υπέρτερο το όραμα και ο πόθος για Ελευθερία, που όπως πρόβλεψε ο Σολωμός, υποχρεωτικά θα συναντιόταν με την κόψη του σπαθιού την τρομερή και θα έβγαινε από τα κόκκαλα τα ιερά των ηρώων. Συσχετίζοντας τα γεγονότα των Καλαβρύτων και γενικότερα στην Πελοπόννησο με την γενικότερη κατάσταση και τα ευρύτερα δεδομένα, εύκολα οι μελετητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα προαναφερθέντα γεγονότα ήταν απότοκα ενός σοφού σχεδιασμού. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης ξεκίνησε την επαναστατική δράση στις 22 Φεβρουαρίου του 1821 την Μολδοβλαχία που αν και δεν κατόρθωσε να τελεσφορήσει επιτόπια δημιούργησε τις προϋποθέσεις ο σπόρος της επανάστασης να φυτρώσει και να θεριέψει στην Πελοπόννησο και στη Στερεά Ελλάδα.
Ό,τι λοιπόν η Επανάστασις του 1821 άρχισε στην ιστορική Μονή της Αγίας Λαύρας το αποδεικνύει περίτρανα η "Διακήρυξη του Παλαιών Πατρών Γερμανού", που έλαβε χώρα στην Αγία Λαύρα στις 20 Μαρτίου 1821 και δημοσιεύθηκε στην Γαλλική Εφημερίδα "Le Constitutionel" λίγο αργότερα, δηλ. στίς 6 Ιουνίου 1821.
"Εξωτερικόν-Πελοπόννησος "
Διακήρυξις του Γερμανού Εξάρχου της πρώτης κατά την τάξιν Αχαΐας, Αρχιεπισκόπου Πατρών, πρός τον Κλήρον και τους πιστούς της Πελοποννήσου, η οποία εξεφωνήθη εντός της Μονής των Αδελφών της Λαύρας του όρους Βελιά την 8ην (20ήν) Μαρτίου 1821.
Στις 24 Μαρτίου στην πλατεία Αγίου Γεωργίου στην Πάτρα, την ίδια ημερομηνία στα Σάλωνα στη Στερεά, ενώ οι Μανιάτες, ως Σπαρτιατικά στρατεύματα, κυριεύουν στις 23 Μαρτίου την Καλαμάτα. Όχι, καμμία αναφορά από αυτούς τους απίθανους τύπους οι οποίοι εμμένουν στο φαντασιακό της πράξεως, ενώ την ίδια στιγμή αγνοούν ή παρασιωπούν όλες τις παραπάνω επαναστατικές ενέργειες. Λοιπόν, κύριοι του σκάϊ η 25η Μαρτίου ορίστηκε το 1838 από τον Όθωνα για να δείξει συμβολικά την ταύτιση της Ελληνικής Εθνεγερσίας με την χαρμόσυνη θρησκευτική αναγγελία. Όσο για τον Παλαιών Πατρών Γερμανό ήταν στις επιτροπές των προκρίτων και πρωτοστατούσε στον αγώνα. Στα απομνημονεύματά του πράγματι δεν αναφέρει το γεγονός. Αλλά όπως προείπα, τα επαναστατικά λάβαρα σηκώθηκαν σε όλη τη Ελλάδα.
Βεβαίως, να μην παραλείψω το γεγονός της "αρμονικής" και "αγαθής" συμβιώσεως μετά των κατακτητών, το οποίο παρουσιάζεται παραστατικά με ορισμένα ξεκομμένα παραδείγματα, όπως του χωριού Παναγιά στη Βοιωτία. Πρόκειται, φυσικά, για νησίδες ευημερίας, σε περιοδικές εποχές ηρεμίας. Επιπλέον, δεν γίνεται ουδεμία αναφορά στους συστηματικούς εξισλαμισμούς, ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Όπως επίσης δεν αναφέρεται το παιδομάζωμα, λες και αποτελεί λέξη ταμπού για τους κυρίους "ιστορικούς αναθεωρητές". Υπ' όψιν, ότι όλα αυτά αποδεικνύονται τόσο με τα διάφορα φιρμάνια, όσο και μέσα από το λαϊκό δημοτικό τραγούδι που αποτελεί αδιάψευστο μάρτυρα της κακοποιήσεως ενός λαού. Δέον να σημειωθή ότι και οι υπόλοιποι βαλκανικοί λαοί υπέφεραν από το παιδομάζωμα.
Μετά τα παραπάνω, αναμένουμε τα επόμενα επεισόδια. Ομολογώ δε ότι είμαι περίεργος να δω πως θα παρουσιάσει το κανάλι το γεγονός της απελευθερώσεως της Τριπόλεως. Θα αναφερθεί, άραγε, πάλι για τις σφαγές των Τούρκων από τους "αιμοδιψείς" και "κακούς" επαναστάτες; Ή θα αποδόσει τα γεγονότα αποστασιοποιημένο, υπενθυμίζοντας τις συνθήκες εκείνης της εποχής;
Για την Ιστορία, πάντως, αναφέρουμε τα εξής:
Ο Γέρος του Μωριά προσπάθησε επανειλημμένως να έρθει σε συμφωνία με τους Τούρκους. Τους ζητούσε να εγκαταλείψουν την πόλη και 5.000.000 γρόσια ως αποζημίωση για τα δεινά που επέφεραν στην πολύπαθη Πελοπόννησο όλα τα χρόνια της σκλαβιάς. Εκείνοι το αρνήθηκαν. Απόδειξη του ότι οι Έλληνες δεν επιθυμούσαν σφαγές ήταν η συμφωνία της 23ης Σεπτεμβρίου του 1821 με τους 1.500 Αλβανούς να φύγουν ανενόχλητοι, όπως και το έπραξαν. Ο Σπυρίδων Τρικούπης γράφει χαρακτηριστικά ότι η συσσωρευμένη οργή τόσων αιώνων στο πλήθος για τους σκληρούς κατακτητές ξέσπασε στη Τριπολιτσά. Ήταν ανέφικτο να συγκρατηθούν. Πάρα ταύτα μετά το τριήμερο της καταστροφής αποφάσισαν να συνδράμουν οικονομικά τα ορφανά κάνοντας έρανο. Για πείτε μου γνωρίζετε να έκαναν κάτι αντίστοιχο οι Οθωμανοί κατακτητές μετά τις σφαγές της Χίου, των Ψαρρών, της Κάσου, της Κρήτης και άλλων περιοχών?
Σημείωση: Τα αποσπάσματα από τη συγκέντρωση των Καλαβρύτων ελήφθησαν από το Βιβλίο "Καλάβρυτα, Γη Μνημείων, Ηρώων και Αγίων", Έκδοσις της Ιεράς ημών Μητροπόλεως (με στοιχεία από τον κ. Επαμεινώνδα Φωκά, Σχολικού Συμβούλου.)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου