Η Τεχνική του Πραξικοπήματος (Curzio Malaparte)

Με αφορμή το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία παρουσιάζουμε ένα βιβλίο, το οποίο έχει μεταφραστεί και κυκλοφορήσει και στα ελληνικά εσχάτως από τις εκδόσεις Ιωλκός (2008). Πρόκειται για το βιβλίο του Κούρτσιο Μαλαπάρτε: "Η Τεχνική του πραξικοπήματος".

Τα απανωτά λάθη εκείνων που επεχείρησαν να ανατρέψουν τον Ερντογάν, όπως η μη σύλληψη των πολιτικών (πρώτα του προέδρου φυσικά), η μη έγκαιρη κατάληψη των ενημερωτικών σταθμών, η μη πρόκληση συσκοτίσεως, η αδυναμία ελέγχου των κοινωνικών δικτύων (τότε δεν υπήρχαν, αλλά υπήρχε και υπάρχει η κοινή γνώμη) και των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών, η ώρα που επέλεξαν και πολλά άλλα τα εξηγεί ο Μαλαπάρτε στο βιβλίο που πρωτοκυκλοφόρησε το 1931 στο Παρίσι.

Το βιβλίο αυτό είναι το έργο που πρόσφερε στον Κούρτσιο Μαλαπάρτε μια φήμη ευρωπαϊκών διαστάσεων, αν και την εποχή εκείνη, έβλαψε την ξεχωριστή θέση που κατείχε ο συγγραφέας στους κόλπους του φασιστικού καθεστώτος. Ταυτόχρονα όμως αποτελεί και μια ωμή ακτινογραφία της επαναστατικής και αντεπαναστατικής Ευρώπης του Μεσοπολέμου, καθώς επιχειρείται μια λεπτομερής και ψυχρή ανατομία σημαντικών στιγμών του 20ού αιώνα (Οκτωβριανή Επανάσταση, η άνοδος του ναζισμού και η κατάληψη της εξουσίας από το Μουσολίνι).

Γραμμένη με το ιδιαίτερο ύφος του Μαλαπάρτε, το οποίο κινείται μεταξύ δημοσιογραφίας, μυθιστορήματος, ιστορικής έρευνας, λίβελου και δοκιμίου "Η τεχνική του πραξικοπήματος" μας μεταφέρει στην καρδιά των γεγονότων, σκιαγραφεί αποστασιοποιημένα τα πορτρέτα των μεγάλων πρωταγωνιστών του 20ού αιώνα (Μουσολίνι, Χίτλερ, Στάλιν, Τρότσκι, Λένιν), πολλούς από τους οποίους ο Ιταλός συγγραφέας γνώρισε και αποτελεί μια μοναδική και ανεκτίμητη ιστορική πηγή για το πρώτο μισό του αιώνα.

Πάνω απ’ όλα όμως μέσα από τις σελίδες της προβάλλει μια ιδιαίτερη θεωρία πάνω στη βίαιη κατάληψη της εξουσίας (με τη μορφή του κινήματος, του πραξικοπήματος ή της εξέγερσης), η οποία και σήμερα παραμένει πλούσια σε διδάγματα και εξαιρετικά επίκαιρη. Για το Μαλαπάρτε, η κατάληψη της εξουσίας δεν πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη γενικότερη πολιτική και οικονομική κατάσταση που επικρατεί σε μια χώρα, αρκεί μια θαρραλέα, αποφασισμένη και πιστή δράκα ανθρώπων. Από την άλλη αυτή είναι και η τακτική που θα πρέπει να ακολουθήσει και το επίσημο κράτος για να προστατευτεί.

Η παρούσα ελληνική έκδοση, συμπληρωμένη από νέο πρόλογο του Κούρτσιο Μαλαπάρτε, είναι η δεύτερη και κυκλοφόρησε μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το 1948. Είναι εμπλουτισμένη με επίμετρο του δημοσιογράφου Μιχάλη Ν. Κατσίγερα και με ευρετήριο προσώπων.

Σχέσεις Δύσης - Ισλάμ

Με αφορμή την τελευταία τρομοκρατική επίθεση με φορτηγό στην Νίκαια της Γαλλίας παρουσιάζουμε την άποψη του Samuel Huntington για την Σχέση Δύσης-Ισλάμ. Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι πρόκειται για την σύγκρουση δύο διαφορετικών παγκοσμιοτήτων. Το ποια θα νικήσει εξαρτάται από το βάθος το οποίο έχει.

Αποσπάσματα από το βιβλίο του "The Clash of Civilizations and the remaking of world order":

"Some Westerners hane argued that the West does not have problems with Islam but only with violent Islamist extremists. Fourteen hundred years of history demonstrate otherwise. [...] The underlying problem for the West is not Islamic fundamentalism. It is Islam, a different civilization whose people are convinced of the superiority of their culture and are obsessed with inferiority of their power. The problem for Islam is not CIA or the U.S. Department of Defence. It is the West, a different civilization whose people are convinced of the universality of their culture and believe that their superior, if declining, power imposes on them the obligation to extend that culture throughout the world. These are the basic ingredients that fuel conflict between Islam and the West."

Το μέλλον της Ιστορίας

Τον 2ο μ.Χ αιώνα ο Έλλην φιλόσοφος Αίλιος Αριστείδης, ευρισκόμενος στη Ρώμη, ανεφώνησε στον περίφημο λόγο του «Ρώμης Εγκώμιον» το οριστικό τέλος των πολέμων και την απόλυτη επικράτηση της Pax Romana. Σε λιγότερο από έναν αιώνα η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία κατακλύζονταν από τις επιδρομές των γερμανικών φύλων από τον Βορρά και τις αντίστοιχες στην Ανατολή εκ της νεοσυστάτου Σασσανιδικής Περσίας.

Πριν από 20 έτη, ένας ακόμη Αίλιος Αριστείδης της σύγχρονης εποχής, ο Φράνσις Φουκουγιάμα, ανακοίνωσε, περιχαρής ων, το τέλος της Ιστορίας. Η επικράτηση των αστικών φιλελευθέρων δημοκρατιών έναντι του άρτι καταρρεύσαντος υπαρκτού σοσιαλισμού ήταν η επιβεβαίωσις, η επιβράβευση? όπως νόμιζε, του δυτικού κόσμου.

Όμως, ο ρους των ιστορικών γεγονότων είναι ανεξάντλητος, επιφυλάσσοντάς μας συνεχώς εκπλήξεις, χωρίς να στέκεται σε στιγμιαίες κομπορρημοσύνες των ανθρώπων. Εάν ο Φουκουγιάμα ήταν περισσότερο οξυδερκής, θα είχε διαγνώσει τα δομικά προβλήματα των καπιταλιστικών οικονομιών δίχως να επαίρεται με ακατάσχετη φλυαρία. Ήδη, από τον 19ο αιώνα είχαν γίνει αισθητές οι κρίσεις του καπιταλισμού [τα δομικά προβλήματα του συστήματος της ελεύθερης αγοράς τα ενετόπισε ο Κοντράτιεφ (οικονομικοί κύκλοι με ανόδους και υφέσεις)], ενώ το 1929 απέδειξε τη γύμνια ενός οικονομικού μοντέλου που στηρίζεται αποκλειστικά στη μεγιστοποίηση του κέρδους, γεγονός που οδηγεί στη χρησιμοποίηση, κατά κύριο λόγο, αθέμιτων μέσων.

Μπορεί το New Deal του Ρούσβελτ τη δεκαετία του ’30 και η Κεϋνσιανή λογική της κρατικής παρέμβασης, υπό το φόβο της επέκτασης του σοσιαλιστικού μοντέλου στη Δύση, να επέφεραν κάποια ισορροπία, αλλά η πτώση του αντίπαλου δέους το 1989 άρχισε να φέρνει, σταδιακά, στο προσκήνιο πάλι τα ενδογενή προβλήματα των δυτικών οικονομιών, καθώς και του δυτικού τρόπου ζωής. Αυτή τη φορά μέσω της μονοδρόμησης του μοντέλου, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, προς την πλέον σκληρή μορφή του, τη νεοφιλελεύθερη. Αν προσθέσουμε τον ατέλειωτο τζόγο με τα διάφορα χρηματοοικονομικά παράγωγα, που ήταν στην ουσία ανύπαρκτο χρήμα αέρας, την κατάρρευση του κράτους πρόνοιας, την τρομακτική ανεργία και τη φτωχοποίηση τεράστιων πληθυσμιακών ομάδων έχουμε την κρίση του 2008 και τις συνέπειες αυτής στο πολλαπλάσιο. 

Συν τοις άλλοις, το γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό περιβάλλον αλλάζει με το ενδεχόμενο ανάδυσης ενός πολυπολικού κόσμου, στον οποίο ενδέχεται οι Η.Π.Α να μην είναι η μοναδική παγκόσμια δύναμη. Η φύση απεχθάνεται το κενό, το οποίο έρχεται να πληρωθεί από αναδυόμενες οικονομίες και υποψήφιες υπερδυνάμεις. Η εποχή μας είναι μία μεταβατική περίοδος όπου ο κόσμος της Γιάλτας έχει καταρρεύσει. Ως εκ τούτου οι συμμαχίες και τα στρατόπεδα αναδιατάσσονται, ενώ δεν αποκλείεται αλλαγή οικονομικής κατευθύνσεως με προτίμηση το άυλο χρήμα υπό τη μορφή πιστωτικών μονάδων, δεδομένης της ανεπάρκειας του σημερινού οικονομικού συστήματος.

Το ερώτημα που εγείρεται είναι εάν οι αλλαγές θα πραγματοποιηθούν, σχετικά ομαλά, με μικρές αναταράξεις, ή έπειτα από μία νέα μεγάλη σύγκρουση. Δυστυχώς, η Ιστορία μας έχει διδάξει, τουλάχιστον τις περισσότερες φορές, ότι το παλαιό αρνείται πεισματικά να παραχωρήσει τη θέση του στο νέο (δίχως, κατ’ ανάγκη, να σημαίνει ότι το νέο είναι καλλίτερο, αντικειμενικά, όμως, η σύγκρουση υφίσταται). Το κραχ του 1929 ακολούθησε η άνοδος το 1933 των εθνικοσοσιαλιστών στην εξουσία της Γερμανίας, με επακόλουθο το 1939 τον Β’ Παγκόσμιο. Εν έτει 2013 θα επιτρέψουν αναίμακτα οι Η.Π.Α και η Δύση την εμφάνιση ενός νέου αντίπαλου δέους ή θα οδηγηθούμε σε μία ακόμη αποτρόπαια ιστορική επανάληψη? Έστω και αργά ο Φουκουγιάμα δείχνει να έχει συνειδητοποιήσει το λάθος του.