Κατά την διάρκεια του
μεσοπολέμου εξελίχθηκε μια σκληρή ιδεολογική πάλη με μεγάλες κοινωνικές
προεκτάσεις, ανάμεσα στους υπερασπιστές του φιλοσοφικού ιδεαλισμού, της
δημοκρατίας και της εθνικής ιδέας και τους νεόκοπους τότε ακροαριστερούς
οπαδούς του "διαλεκτικού υλισμού", της "λαϊκής δημοκρατίας"
και της "δικτατορίας του προλεταριάτου".
Η αντιπαράθεση των δύο
ιδεολογικών κόσμων είχε πάρει την μορφή ανταλλαγής δημοσιευμάτων μέσω του
τριμηνιαίου περιοδικού "Αρχείο Φιλοσοφίας και θεωρίας των Επιστημών"
που άνηκε στους ιδεαλιστές και στους "νέους πρωτοπόρους" που άνηκε
στους ακροαριστερούς. Ως εκλαϊκευτικό μέσο των απόψεων του "αρχείου
φιλοσοφίας", κυκλοφορούσε επίσης εκείνη την εποχή (1933) και το περιοδικό
"Ιδέα" των Σπύρου Μελά και Γ. Θεοτοκά.
Ο κύκλος των ιδεαλιστών
περιείχε τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, τον Ι. Ν. Θεοδωρακόπουλο, τον Ιωάννη
Συκουτρή και τον Κωνσταντίνο Τσάτσο, όλοι καθηγητές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Στους ακροαριστερούς "νέους πρωτοπόρους" έγραφε κυρίως ο Δημήτρης
Γληνός και η Αλεξάνδρα Αλαφούζου. Από τις στήλες του περιοδικού αυτού, ο Γληνός
είχε κατηγορήσει ευθέως τους Τσάτσο και Κανελλόπουλο ως "φασίστες"
και την ιδεαλιστική τους φιλοσοφία που δίδασκαν, ως "αλφαβητάρι του
παγκόσμιου φασισμού". Ο Τσάτσος με σχετικό άρθρο του στο περιοδικό
"Ιδέα", απάντησε στην κατηγορία αυτή. Ο πυρήνας της απάντησης του
ήταν ο ακόλουθος:
"..η ελευθερία είναι η
ουσιαστική ενότητα των αξιών που δημιούργησε η συνείδηση μέσα σε αιώνων
αδιάκοπης προσπάθεια. Με το μέσο αυτής της ελευθερίας βαδίζουμε προς κοινωνικές
μεταμορφώσεις που συμπίπτουν με τα ιδανικά της θεωρίας του κομμουνισμού, σε ότι
αφορά την κοινωνική ανασύνταξη και την οικονομική οργάνωση, και που είναι
ασφαλώς αριστερότερες από την σημερινή κομμουνιστική πραγματικότητα. Πιστεύει ο
κ. Γληνός πως με την δικτατορία των αδικημένων, με την άσκηση της βίας των
λίγων η των πολλών, θ΄ ανεβεί προς την αταξική κοινωνία. Εμείς πιστεύουμε ότι
κατρακυλάει προς μια άλλη ταξική κοινωνία.
Ο κ. Γληνός λυπάται γιατί ανήκω στην Αντίδραση. Η ιδεοκρατία ανήκει στην Αντίδραση των κομμουνιστικών μέσων, όχι στην αντίδραση των σκοπών. Ανήκει και στην αντίδραση της θεωρίας του φυσικού και του ιστορικού υλισμού, όχι στην αντίδραση της αταξικής κοινωνίας. Τολμώ να πω πως τίποτε δεν αντιτίθεται τόσο στην σύγχρονη κεφαλαιοκρατούμενη κοινωνία όσο η ιδεοκρατική "περί πολιτείας" ιδέα. Η κεφαλαιοκρατία δεν μπορεί να γεννήσει, κατά την αντικειμενικήν αιτιοκρατία που επικαλείται ο κ. Γληνός, παρά μόνο τον εμπειρισμό, τον θετικισμό, τον ψυχολογισμό, όλες αυτές τις αποχρώσεις του υλισμού. Ανήκει στη δική του ιδεολογική σφαίρα.
Η ιδεοκρατία αντιμάχεται στην θεωρία κάθε υλισμό, γιατί κάθε υλισμός, και ο κεφαλαιοκρατικός, χτυπάει την προτεραιότητα της νόησης, αντιμάχεται στην πράξη τον κοινωνικό και τον ατομικό ευδαιμονισμό που είναι το ψυχολογικό υπόβαθρο του κεφαλαιοκράτη...."
Πηγές:
-Κωνσταντίνος Τσάτσος, Η θέση της Ιδεοκρατίας στον κοινωνικό
αγώνα, τ.6 περιοδικού "Ιδέα"
-Δημητρίου Τσάκωνα, Ιδεαλισμός και Μαρξισμός στην Ελλάδα του
μεσοπολέμου, εκδόσεις "Κάκτος"
http://istorikathemata.blogspot.com/
