Γοργίας ο Λεοντίνος

O Γοργίας γεννήθηκε στους Λεοντίνους της Kάτω Iταλίας, γύρω στο 485 π.X. Eκεί ίσως διδάχτηκε για πρώτη φορά την τέχνη της ρητορικής, την οποία αργότερα μετέφερε στην Aθήνα. Στην Aθήνα ήρθε το 427 ως διπλωμάτης της πατρίδας του και εντυπωσίασε με την ομιλία του στην Eκκλησία του δήμου.

Aπό τους λόγους του σώζονται δύο ολόκληρα κείμενα, το Eγκώμιο της Ωραίας Eλένης και η Aπολογία του Παλαμήδη. Mεγάλο ενδιαφέρον έχει και το κείμενό του "Περί του μη όντος" ή "Περί φύσεως", στο οποίο μοιάζει να απαντά στον Παρμενίδη. Eκεί όμως που η αλήθεια για τον Παρμενίδη βρίσκεται στο ον, για τον Γοργία βρίσκεται, πολύ απλά, στο…μη ον!

O Γοργίας είναι εκείνος που περισσότερο από κάθε άλλο Σοφιστή "παίζει με τα λόγια". Aυτό το ομολογεί κι ο ίδιος, όταν στο τέλος του Eγκωμίου της Ωραίας Eλένης λέει: «θέλησα να γράψω τον λόγο ως εγκώμιο της Eλένης και δικό μου παιχνίδι».

Φαίνεται πως ο Γοργίας καλλιέργησε ιδιαίτερα το ύφος, την εμφάνιση δηλαδή του λόγου χρησιμοποιώντας περίτεχνα ρητορικά σχήματα που έγιναν γνωστά και ως γοργίεια σχήματα. Mε αυτόν τον τρόπο τα κείμενά του παρόλο που ήταν πεζά διατήρησαν πολλές από τις ποιότητες του έμμετρου, ποιητικού λόγου.

Αποσπάσματα κειμένων: Eλένης Εγκώμιον

§8 «Aν όμως ήταν ο λόγος που την έπεισε και εξαπάτησε την ψυχή της, ούτε σ’ αυτή την περίπτωση είναι δύσκολη η υπεράσπιση και η ανασκευή της κατηγορίας ως εξής: O λόγος είναι ένας μεγάλος δυνάστης, που ενώ έχει το πιο μικρό και αφανές σώμα, επιτελεί τα έργα τα πιο θεϊκά· γιατί μπορεί και το φόβο να σταματήσει και τη λύπη να διώξει και χαρά να προκαλέσει και τον οίκτο να αυξήσει.

§12 Ποια αιτία λοιπόν μας εμποδίζει να θεωρήσουμε ότι η Eλένη ήρθε στην Tροία χωρίς τη θέλησή της, το ίδιο όπως αν αρπάχτηκε από απαγωγέων τη βία; Aφού η επίδραση της πειθούς, αν και δεν έχει του εξαναγκασμού τη μορφή, έχει την ίδια μ’ αυτόν δύναμη. Γιατί ο λόγος που έπεισε την ψυχή εξανάγκασε αυτήν την οποία έπεισε να πιστέψει σε αυτά που λέχθηκαν και να συγκατατεθεί σ’ αυτά που έγιναν. Aυτός λοιπόν που την έπεισε, εφόσον την εξανάγκασε, διέπραξε αδίκημα, ενώ αυτή που πείσθηκε, εφόσον εξαναγκάστηκε από τον λόγο, άδικα κατηγορείται.

 §14 «Kαι η δύναμη του λόγου είναι για την ψυχή ό,τι τα φάρμακα για τη φύση των σωμάτων. Γιατί όπως κάθε φάρμακο εξάγει από το σώμα διαφορετικούς χυμούς, και άλλα σταματούν την αρρώστια ενώ άλλα τη ζωή, έτσι και οι λόγοι, άλλοι δίνουν στους ακροατές τους θάρρος, και άλλοι φαρμακώνουν και μαγεύουν την ψυχή με ένα είδος δόλιας πειθούς». (μτφ. Π. Kαλλιγάς)

Είπαν για την Παγκοσμιοποίηση

Σχόλιο istorias-alitheia: Έτος 2013. Η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008 εξακολουθεί να βασανίζει την ανθρωπότητα. Όσο για την Ελλάδα; Ούτε λόγος. Γεγονός είναι ότι η παγκοσμιοποίηση, που προηγήθηκε της κρίσης, σηματοδότησε το τέλος του εθνικού κύκλου των κρατών. Άλλωστε, ο ιδεολογικός πυρήνας της, με άξονα πάντα τον νεοφιλελεύθερο παγκόσμιο οικονομισμό, επεκτείνεται στην πολιτισμική, διατροφική, ακόμη και τη θρησκευτική ομογενοποίηση με στόχο τη δημιουργία μίας παγκόσμιας ταυτότητας. Ήδη τα διεθνή δίκτυα διασύνδεσης που εξυπηρετούν την παγκοσμιοποίηση, έχουν υπερβεί, προ πολλού, τα εθνικά όρια, καθορίζοντας τις παγκόσμιες εξελίξεις.

Αλήθεια, πως προλόγισαν το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης, αρκετά χρόνια πριν (περί τα μέσα και τα τέλη της δεκαετίας του '90), ορισμένοι επιφανείς διανοητές, οικονομολόγοι, κερδοσκόποι, επιχειρηματίες; Αποτελούν πραγματική έκπληξη τα λεχθέντα υπό τον περιβόητο Τζορτζ Σόρος, ενώ ο κύκλος αυτών των δηλώσεων κλείνει με μία εκπληκτική και συνάμα προφητική διαπίστωση από τον Αριστοτέλη Ωνάση, μερικές δεκαετίες πριν το τέλος του 20ου αιώνος. Όμως, είναι καιρός να ξεκινήσουμε τη διάβαση της ατραπού των δηλώσεων αυτών:

1.       Η πορεία του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος είναι ένας δρόμος χωρίς επιστροφή. Ο ανεξέλεγκτος καπιταλισμός στις αγορές είχε τραγικά αποτελέσματα. Ο φονταμενταλισμός των αγορών είναι χειρότερος από τον κομμουνισμό. Θα πρέπει κάποια στιγμή να δοθούν στις αρχές η δύναμη και η δικαιοδοσία, προκειμένου να τεθούν υπό έλεγχο οι οικονομίες, αλλά και οι κοινωνικές ανισορροπίες. Τα μεγάλα χρηματοοικονομικά συστήματα του κόσμου παραμένουν χαοτικά και σε μεγάλο βαθμό τυφλά.. Είναι χειρότερα από ένα καζίνο, το καζίνο τουλάχιστον έχει κανόνες. Αυτό που χρειάζεται ο κόσμος είναι ένας παγκόσμιος γκρουπιέρης. (Τζορτζ Σόρος)

2.     Στο πλαίσιο της φιλελευθεροποίησης και της παγκοσμιοποίησης, οι χώρες έχουν ελάχιστα περιθώρια ελιγμών για να επηρεάσουν την συμπεριφορά των εταιρειών εθνικών και ξένων. (Ρούμπενς Ρικουπέρο)

3.       Ποιος έχει συμφέρον να προχωρήσει στην περαιτέρω απορρύθμιση των επενδύσεων και την αποδέσμευση του κράτους, ενώ τα αποτελέσματα της παγκοσμιοποιήσεως αποδεικνύονται καταστροφικά; Ήδη η κάθε κυβέρνηση, στην προσπάθειά της να απαντήσει στο δημόσιο αίτημα για λύσεις στα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και κοινωνικά προβλήματα, καλείται να δράση σε ένα διεθνές πλαίσιο νομισματικής αστάθειας, κερδοσκοπίας, μαζικής και άναρχης κίνησης των κεφαλαίων, καθώς και επενδύσεων χωρίς σύνορα. Είναι μία κατάσταση που δεν μπορεί να διαρκέσει. Η επιδείνωσή της συμφέρει μονάχα μία μικρή μειοψηφία.  (Λόρι Γουάλακ)

4.       Υπέβαλα την παραίτησή μου επειδή δεν άντεχα άλλο να βλέπω να κάθονται οι πλούσιοι γύρω από ένα τραπέζι και, χωρίς καν να λαμβάνουν υπ’ όψιν τις απόψεις των φτωχών χωρών, να αποφασίζουν για το μέλλον τους… Σε κάθε άρρωστο κράτος που έφτανε στο κεφαλόσκαλό του ζητώντας οικονομική βοήθεια, το ΔΝΤ έδινε την ίδια συνταγή. Πίστευα όμως ότι τα επιβαλλόμενα από το ΔΝΤ μέτρα  λιτότητας δεν θα είχαν θετικά αποτελέσματα. Αντιθέτως, ήμουν σίγουρος ότι θα βύθιζαν όλες τις χώρες της Ανατολικής Ασίας σε βαθιά οικονομική κρίση, από την οποία πολύ δύσκολα θα μπορούσαν να εξέλθουν. Πολύ εύκολα  έπεισα με τα επιχειρήματά μου τους συναδέλφους μου στην Παγκόσμια Τράπεζα. Ήταν όμως αδύνατον ν’ αλλάξω τα μυαλά των ανθρώπων του ΔΝΤ. Παρά το γεγονός ότι η δουλειά τους δεν ήταν να επιβάλλουν όρους, φαίνεται ότι η δύναμη της διαπραγμάτευσης είναι μονόπλευρη και πολλές φορές το ΔΝΤ συνεδριάζει και αποφασίζει υπό πλήρη μυστικότητα. Οι οικονομολόγοι του ΔΝΤ σπάνια είναι γνώστες των πραγματικών συνθηκών που επικρατούν στις χώρες τις οποίες καλούνται να βοηθήσουν. Θα έλεγα μάλιστα ότι έχουν καλλίτερη γνώση όλων των ξενοδοχείων πέντε αστέρων, καθώς και των πιο ακριβών εστιατορίων που υπάρχουν στις χώρες αυτές. Σε μια περίπτωση, μάλιστα, οι οικονομολόγοι του ΔΝΤ βαριόντουσαν φαίνεται να αναλύσουν τα στοιχεία  μιας χώρας και αντέγραψαν επί λέξει την έκθεση που είχαν ετοιμάσει για μία άλλη. Πως είναι ποτέ δυνατόν να συμπυκνώσεις τα βάσανα ενός λαού σε μια δεκασέλιδη οικονομική έκθεση; (Τζόζεφ Στίνγκλις)

5.       Αυτό που σήμερα πουλιέται ως νεοφιλελευθερισμός είναι μία επιστροφή στις μεθόδους του φιλελευθερισμού του Μάντσεστερ του 19^ου αιώνα. Στην δεκαετία του ’70 υπήρχε ακόμη στην Ευρώπη μία σχετικά  επιτυχημένη προσπάθεια για τον εκπολιτισμό του καπιταλισμού. Και αν ξεκινήσουμε από την προϋπόθεση ότι ο σοσιαλισμός και ο καπιταλισμός είναι και οι δύο τέκνα ευφυή, αλλά αποτυχημένα, του Διαφωτισμού, ωστόσο αυτοί άσκησαν μιαν ορισμένη λειτουργία  ελέγχου ο ένας σε σχέση με τον άλλον. Ο ίδιος ο καπιταλισμός υποχρεώθηκε να αποδεχθεί ορισμένες ευθύνες. Στην Γερμανία την αποκαλούσαν κοινωνική οικονομία της αγοράς και όλοι, ακόμη και μέσα στα πιο συντηρητικά  κόμματα, συμφωνούσαν ότι καταστάσεις όπως εκείνες της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης δεν θα έπρεπε να ξανασυμβούν ποτέ πια. Αυτή η συναίνεση έσπασε στην δεκαετία του ’80. Από τότε που κατέρρευσαν οι κομμουνιστικές ιεραρχίες, ο καπιταλισμός πιστεύει ότι μπορεί να παίζει ένα τρελλό παιχνίδι χωρίς κανέναν έλεγχο. Δεν υπάρχει πλέον ένα αντίπαλο δέος. Σήμερα διατυπώνουν ανησυχητικές προειδοποιήσεις ακόμη και οι υπεύθυνοι καπιταλιστές, γιατί συνειδητοποιούν ότι τα όργανά τους χάνουν τον έλεγχο και ότι ο νεοφιλελευθερισμός επαναλαμβάνει τα λάθη του κομμουνισμού, επιβάλλοντας στον κόσμο μία αληθινή θρησκεία και διεκδικώντας το αλάθητο.  (Γκύντερ Γκρας)

6.       Το εθνικό κράτος δεν έχει πλέον την θέση του. Γνωρίζουμε ήδη ένα παράδειγμα αυτού που θα επέλθει: την Σομαλία. Φυλετικές συμμορίες συγκρούονται χωρίς καμμία εξουσία να τις διαχωρίζει. Ωστόσο, κάτι διαφορετικό, κάτι εντελώς διαφορετικό πάει να γίνει με την περίπτωση της Γαλλίας: Δεν έχουμε ακόμη Ευρωπαϊκό κράτος και σχεδόν δεν έχουμε πλέον γαλλικό κράτος. Έτσι μέσα στην παγκοσμιοποίηση η Γαλλία δεν είναι κυνηγός αλλά θήραμα. Οι επιχειρήσεις της ελέγχονται πλειοψηφικά από εξωτερικούς ιδιοκτήτες. Το κράτος δεν μπορεί να τους υπαγορεύσει τίποτε, σε διαφορετική περίπτωση θα έφευγαν. Δημιουργήσαμε τα όρια της ομηρίας μας. Εισερχόμαστε στην περίοδο ενός Μεσαίωνα. Την στιγμή αυτή ζούμε την αστραφτερή περίοδο του τέλους της αυτοκρατορίας. Η αμερικανική αυτοκρατορία δυνατότερη από ποτέ, δεν βλέπει ότι είναι ίσως σε πορεία να ξεπεραστεί από την ίδια της την παντοδυναμία. Η Γουόλ Στριτ δεν ελέγχει πλέον το χρηματιστήριο. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να επιβάλουν την τάξη σε όλες τις συνοικίες του κόσμου. Σχηματίζονται νησίδες αφθονίας, όπως ήταν η περίπτωση της Ευρώπης της παρακμής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, μεταξύ 3^ου και 11^ου αιώνα. Συγκρούονται ορδές αγρίων οι οποίες συνασπίζουν όλους εκείνους οι οποίοι δεν είναι οι προνομιούχοι του συστήματος. Αυτός ο νέος οχυρωμένος, περιχαρακωμένος Μεσαίωνας είναι ήδη παρών: είναι οι τοπικοί  πόλεμοι, τα προάστια που απομονώνονται, οι πλούσιοι που ζουν μέσα στις δικές τους συνοικίες, οι τουρίστες που συλλαμβάνονται όμηροι. (Ζακ Αταλί)

7.       Οι περισσότεροι άνθρωποι, ζώντας την μέτρια ζωή τους, σχηματίζουν υπερβολική εντύπωση για την ευφυΐα εκείνων που ζουν χειριζόμενοι μεγάλα χρηματικά ποσά. Σίγουρα, για να έχουν τόσα πολλά λεφτά, πρέπει να έχουν κάτι το ξεχωριστό. Για να χειρίζονται το χρήμα με τόσο ανέμελη αδιαφορία, όπως κάνουν οι κερδοσκόποι και μερικοί από τους μεγάλους τραπεζίτες, το λογικό συμπέρασμα είναι ότι θα πρέπει να έχουν ιδιαίτερο ταλέντο, βαθύτερη αντίληψη του τρόπου που λειτουργεί ο οικονομικός κόσμος. Πρόκειται για άποψη λανθασμένη, όπως τόσο αξιόπιστα αποκαλύπτει η τελική Ημέρα της Κρίσεως. Στην πραγματικότητα είναι όργανα όχι της ευφυΐας τους αλλά των ψευδαισθήσεών τους. (Τζον Κένεθ Γκάλμπρεϊθ)

8.      Θα “ρθει μέρα, που η απληστία της ιδιοκτησίας, του πλούτου και της έπαρσης, θα αποθηκευτεί στις τράπεζες, στις πολυεθνικές και σε τόσο λίγους, που οι πολλοί, μη κατέχοντες, θα ξεσπάσουν σαν θεομηνία που θα κάνει την ζωή των ολίγων κατεχόντων, κόλαση. (Αριστοτέλης Ωνάσης)