Το χρονικό της Επαναστάσεως του 1821

Η επανάσταση του 1821

 

Α. Η επανάσταση στη Μολδοβλαχία.

Στις 22 Φεβρουαρίου 1821 ο Αλ. Υψηλάντης πέρασε τον Προύθο σημαίνοντας την έναρξη του αγώνα. Στο Ιάσιο ο Υψηλάντης κήρυξε επίσημα την επανάσταση και ο Γεωργάκης Ολύμπιος έσπευσε να ενωθεί μαζί του (26 Φεβρουαρίου). Στον έρανο που επακολούθησε συγκεντρώθηκε ποσό ενός εκατομμυρίου γροσίων, ενώ ο Καντακουζηνός ανέλαβε την αρχηγία του Ιερού Λόχου, που τον αποτέλεσαν 500 νέοι σπουδαστές. Στις 17 Μαρτίου ο Υψηλάντης ύψωσε την ελληνική σημαία στην πρωτεύουσα της Βλαχίας, το Βουκουρέστι· στο Γαλάτσι οι Έλληνες με επικεφαλής τον Καρπενησιώτη συγκρούστηκαν για πρώτη φορά με τους Τούρκους και κατόρθωσαν να διασπάσουν τις γραμμές τους. Στο Δραγατσάνι όμως ο Ιερός Λόχος συνετρίβη και στη μονή του Σέκου ο Γεωργάκης Ολύμπιος και οι συμπολεμιστές του ανατινάχτηκαν μαζί με την πυριτιδαποθήκη για να μην παραδοθούν. Σύντομη και άτυχη υπήρξε η πρώτη προσπάθεια των αγωνιστών στη Μολδοβλαχία. Διευκόλυνε όμως παρ' όλα αυτά και προετοίμασε την έκρηξη της επανάστασης στο Μοριά, στη Ρούμελη, στην Ήπειρο, στη Μακεδονία, στη Θεσσαλία και στα νησιά. 

Β. Η επανάσταση στην κυρίως Ελλάδα.

Μετά την αποτυχία του Υψηλάντη, πρώτη εξεγέρθηκε η Πελοπόννησος. Στις 22 Μαρτίου 1821 επιτεύχθηκε η άλωση της Καλαμάτας, ως επίσημη όμως έναρξη του αγώνα θεωρείται η 25η Μαρτίου, ημέρα κατά την οποία, σύμφωνα με την παράδοση, στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας ο επίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωσε τη σημαία της Επανάστασης, η οποία απλώθηκε σαν πυρκαγιά σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Στις 26 Μαρτίου επαναστάτησαν οι Σπέτσες, στις 27 τα Σάλωνα με τον Πανουργιά, στις 28 ο Δήμος Καλτσάς κατέλαβε το Λιδορίκι, στις 29 ο Διάκος ξεσήκωσε τη Λιβαδειά, στις 31 επαναστάτησε η Αταλάντη, την 1η Απριλίου η Θήβα, στις 8 η Λαμία. Οι Τούρκοι ανησύχησαν σοβαρά και θέλοντας να τρομοκρατήσουν τους επαναστατημένους Έλληνες απαγχόνισαν τον πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε΄ (10 Απριλίου). Την ίδια όμως ημέρα επαναστάτησαν τα Ψαρά και στις 15 οι Έλληνες νίκησαν τους Τούρκους στο Λεβίδι. Στην Ύδρα ο Α. Οικονόμου κήρυξε την επανάσταση (16 Απριλίου) και στις 24 μαρτύρησε ο Διάκος στη Λαμία, στις 25 καταλήφθηκε η Αθήνα και οι Τούρκοι κλείστηκαν στην Ακρόπολη, στις 7 Μαΐου ο Άνθιμος Γαζής κήρυξε την επανάσταση στη Μαγνησία και στις 8 ο Οδυσσέας Ανδρούτσος ανδραγάθησε στο Χάνι της Γραβιάς με εκατό μαχητές, που έκοψαν το δρόμο 8.000 στρατιωτών του Μεχμέτ και του Ομέρ Βρυώνη.

Η επανάσταση εξαπλώθηκε στη Μακεδονία και στις 16 Μαΐου εξεγέρθηκε η Χαλκιδική και το Άγιο Όρος με αρχηγό τον Σερραίο Εμμανουήλ Παππά. Στις 20 Μαΐου επαναστάτησε το Μεσολόγγι, ενώ στην Πελοπόννησο άρχισε η πολιορκία της Τριπολιτσάς. Στις 23 Μαΐου οι Έλληνες είχαν την πρώτη "σε παράταξη" νίκη στο Βαλτέτσι με τον Νικηταρά τον Τουρκοφάγο, στις 26 οι πρόκριτοι του Μοριά συγκρότησαν την "Πελοποννησιακή Γερουσία", την πρώτη δηλ. αρχή της επαναστατημένης Ελλάδας, και στις 28 οι επαναστάτες μπήκαν στο Αγρίνιο. Συγχρόνως στο Αιγαίο οι στόλοι των νησιών άρχισαν πολεμική δράση, στην οποία πήραν μέρος η Κρήτη, η Σάμος, η Μύκονος, η Κάλυμνος, η Κάσος και άλλα νησιά και ανδραγάθησαν οι Παπανικολής, Μαντώ Μαυρογένους κ.ά.

Τέλος, στις 23 Σεπτεμβρίου οι Έλληνες κατέλαβαν την Τριπολιτσά και έτσι εδραιώθηκε η επανάσταση, ενώ στις 30 Δεκεμβρίου συνήλθε στην Επίδαυρο η Α΄ Εθνική Συνέλευση των Ελλήνων υπό την προεδρία του Μαυροκορδάτου.

Γ. Το χρονικό του Αγώνα.

Κατά τα τρία πρώτα χρόνια της Επανάστασης σημειώθηκαν σημαντικές επιτυχίες, ο εμφύλιος πόλεμος όμως που ξεσπά μεταξύ των οπλαρχηγών και των κοτζαμπάσηδων για την ηγεσία του Αγώνα προκαλεί σοβαρότατα προβλήματα και φέρνει τον Αγώνα σε οριακό σημείο. Η απουσία μιας ηγετικής μορφής που θα κατάφερνε να συμφιλιώσει τις αντίθετες πλευρές είναι φανερή.

Παρά την άφιξη του Δημήτριου Υψηλάντη στην Πελοπόννησο το 1821 ως ανώτατου πληρεξούσιου της Φιλικής Εταιρείας δημιουργούνται από τους κοτζαμπάσηδες με την υποστήριξη των Φαναριωτών Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου και Θεόδωρου Νέγρη τοπικές Γερουσίες (Πελοποννησιακή Γερουσία, Γερουσία της Δυτικής Στερεάς, Άρειος Πάγος), ενώ ο αρχιστράτηγος Κολοκοτρώνης πασχίζει να επιβληθεί στους άτακτους στρατιώτες, άμαθους σε κάθε μορφής οργάνωση και πειθαρχία, που διοικούνται από αρχηγούς με έντονο το αίσθημα του τοπικισμού και του εγωισμού. Παράλληλα η ευρωπαϊκή διπλωματία κρατά εχθρική στάση απέναντι στην Επανάσταση, καθώς η Ιερή Συμμαχία φοβάται την εξάπλωση των επαναστατικών ιδεών σε ολόκληρη την Ευρώπη. 

1822.

Στις 14 Ιανουαρίου κυριεύτηκε ο Ακροκόρινθος, στις 19 Φεβρουαρίου επαναστάτησε η Νάουσα με τον Καρατάσο, στις 20 ο ναύαρχος Ανδρέας Μιαούλης νίκησε τον τουρκικό στόλο στον κόλπο της Πάτρας, στις 18 Μαρτίου ο Λυκούργος Λογοθέτης με 2.000 Σαμίους κατέλαβε τη Χίο, αλλά η τουρκική αρμάδα αποβίβασε 30.000 άνδρες, οι οποίοι προέβησαν στην τρομερή σφαγή της Χίου. Ο Κανάρης εκδικήθηκε για τη σφαγή με την ανατίναξη της τουρκικής ναυαρχίδας (7 Ιουνίου). Ο Χουρσίτ πασάς πολιόρκησε τους Σουλιώτες, σε βοήθεια των οποίων σπεύδουν ο Μαυροκορδάτος και ο Κυρ. Μαυρομιχάλης. Στο Κομπότι οι Έλληνες και πολλοί φιλέλληνες νικούν, ακολουθεί όμως η μεγάλη καταστροφή του Πέτα. 

Ο Μαχμούτ πασάς Δράμαλης εισβάλλει στην Πελοπόννησο, αλλά στις 26 Ιουλίου το στράτευμά του έπαθε μεγάλη καταστροφή από τον Κολοκοτρώνη στα Δερβενάκια, όπου ο Νικηταράς, για δεύτερη φορά, αναδείχτηκε τουρκοφάγος. Από τις 8-11 Σεπτεμβρίου ο ελληνικός στόλος συγκρούστηκε στο Ναύπλιο με τον τουρκικό, ο οποίος αναγκάστηκε να καταφύγει στη Σούδα. Στις 24 Σεπτεμβρίου οι Τούρκοι αποβιβάστηκαν στην Κρήτη, για να κάμψουν την αντίστασή της. Στις 25 Οκτωβρίου ο Κιουταχής και ο Βρυώνης στρατοπέδευσαν έξω από το Μεσολόγγι. Στις 27 ο Κανάρης πυρπόλησε στην Τένεδο την υποναυαρχίδα του τουρκικού στόλου, ο οποίος κατέφυγε στον Ελλήσποντο, και ο Στάικος Σταματόπουλος κυρίευσε το απόρθητο Παλαμήδι. Στις 31 Δεκεμβρίου οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να λύσουν την πολιορκία του Μεσολογγίου. 

1823.

Στις 15 Ιανουαρίου ο Καραϊσκάκης απώθησε τους Τούρκους από τα Άγραφα. Στις 29 Μαρτίου συνήλθε η Β΄ Εθνική Συνέλευση στο Άργος. Τον Μάιο νίκησαν τους Τούρκους ο Κριεζιώτης στην Κάρυστο, ο Μ. Μπότσαρης στη Βόνιτσα και ο Καρατάσος στο Τρίκερι. Στις 21 Αυγούστου ο Μάρκος Μπότσαρης με 350 Σουλιώτες νίκησε τον Μουσταή στο Καρπενήσι, αλλά σκοτώθηκε  και ο ίδιος. Ο εμφύλιος πόλεμος όμως συνεχίζεται, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος διορίζεται πρόεδρος του Εκτελεστικού και αφαιρείται ο βαθμός του αρχιστράτηγου από τον Θ. Κολοκοτρώνη, οπότε σχηματίζονται δύο κυβερνήσεις από τον Γ. Κουντουριώτη και τον Θ. Κολοκοτρώνη. Παράλληλα η αλλαγή κυβέρνησης στην Αγγλία φέρνει στη θέση του Υπουργού Εξωτερικών τον φιλέλληνα Γ. Κάνινγκ (1822), ο οποίος αποφασίζει να υποστηρίξει την ελληνική επανάσταση, με σκοπό να εκμεταλλευτεί προς όφελος της Αγγλίας την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η αλλαγή στη στάση της αγγλικής πολιτικής παρακινεί τον τσάρο να αναλάβει πρωτοβουλίες και να υποβάλει στην Πύλη υπόμνημα με το οποίο προτείνεται η δημιουργία τριών αυτόνομων ελληνικών επαρχιών υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου. Το σχέδιο αυτό όμως απορρίπτεται τόσο από την Πύλη και τους εμπόλεμους Έλληνες, όσο και από την Ιερή Συμμαχία. 

1824.
Στις 5 Ιανουαρίου 1824 η άφιξη του Λόρδου Μπάιρον στο Μεσολόγγι εμψυχώνει τους αγωνιστές και προκαλεί πανευρωπαϊκό ενδιαφέρον, στις 7 Απριλίου όμως ο Μπάιρον πέθανε στην ίδια πόλη. Στις 7 Ιουνίου οι Αιγύπτιοι, τους οποίους κάλεσαν για ενίσχυση οι Τούρκοι, κατέστρεψαν την Κάσο. Στις 9 Ιουνίου κυριεύτηκε το ηρωικό νησί των Ψαρών. Προς το τέλος του Ιουλίου οι Σαχτούρης, Κανάρης, Ματρόζος, Βατικιώτης και Ραφαλιάς σημείωσαν σημαντικές επιτυχίες στη θάλασσα και στις 29 Αυγούστου σημείω

σε νέα λαμπρή επιτυχία στον Γέροντα. Στις 22 Σεπτεμβρίου πυρπολήθηκαν δύο εχθρικά πολεμικά κοντά στη Χίο και την 1 Νοεμβρίου, ύστερα από σφοδρή σύγκρουση κοντά στο Ηράκλειο, αναγκάστηκε ο στόλος του Ιμπραήμ να υποχωρήσει. 

1825.

Στις 12 Φεβρουαρίου ο Ιμπραήμ αποβιβάστηκε στη Μεθώνη και στις 16 Απριλίου στο Σχοινόλακκα της Μεσσηνίας ο Καρατάσος με τους Μακεδόνες του αντιμετώπισε με επιτυχία τους Αιγύπτιους. Στη Σφακτηρία όμως νίκησαν οι Αιγύπτιοι και σκοτώθηκαν οι Τσαμαδός, Σαχίνης, Αναγνωσταράς και ο φιλέλληνας Σανταρόζα. Στις 23 Απριλίου άρχισε η Β΄ πολιορκία του Μεσολογγίου. Στις 20 Μαΐου σκοτώθηκε ηρωικά ο Παπαφλέσσας στο Μανιάκι. Πιεσμένη από τη λαϊκή κατακραυγή και πανικόβλητη από την προέλαση του Ιμπραήμ η κυβέρνηση πείθεται τελικά να απελευθερώσει τους αιχμάλωτους οπλαρχηγούς και αναθέτει ξανά στον Κολοκοτρώνη τη στρατιωτική αρχηγία του Αγώνα. Στους Μύλους στις 13 Μαΐου ο Μακρυγιάννης και ο Κ. Μαυρομιχάλης αναχαίτισαν τον Ιμπραήμ, που προχώρησε για το Ναύπλιο. Τον Δεκέμβριο ο Ιμπραήμ πήγε στο Μεσολόγγι για να πάρει μέρος στην πολιορκία.

1826.

Στις 10 Απριλίου πραγματοποιείται η έξοδος του Μεσολογγίου. Οι πολιορκημένοι, αποκλεισμένοι για μήνες από στεριά και θάλασσα χωρίς δυνατότητα ανεφοδιασμού από τον ελληνικό στόλο και αποδεκατισμένοι από την πείνα και τις αρρώστιες, επιχειρούν έξοδο από το Μεσολόγγι. Το σχέδιο όμως των πολιορκημένων είχε προδοθεί στους Τούρκους και η ηρωική έξοδος κατέληξε σε σφαγή. Όσοι από τους Μεσολογγίτες καταφέρνουν να επιζήσουν καταφεύγουν στα νησιά του Ιονίου, ενώ ο ηρωισμός των "Ελεύθερων Πολιορκημένων" (κατά την έκφραση του Διονυσίου Σολωμού) προκαλεί για μια ακόμη φορά έξαρση του φιλελληνικού κινήματος στην Ευρώπη. Στις 22 και 24 Ιουνίου οι Μανιάτες αποκρούουν τους Οθωμανούς στη Βέργα. Στις 27 και 28 οι Αιγύπτιοι νικούνται στη Μανιάκοβα και το Πολυτσάραβο. Στις 3 Αυγούστου ο Κιουταχής κατέλαβε την Αθήνα και πολιόρκησε την Ακρόπολη. Οι Καραϊσκάκης και Φαβιέρος στρατοπέδευσαν στο Χαϊδάρι και στις 8 Αυγούστου συγκρούστηκαν με τους Τούρκους. Στις 3 Σεπτεμβρίου οι Έλληνες απέκτησαν το πρώτο πολεμικό ατμόπλοιο το "Καρτερία" και τον Δεκέμβριο τη φρεγάτα "Ελλάς". Στην Ακρόπολη σκοτώθηκε ο Γκούρας και διορίστηκε φρούραρχος ο Κριεζιώτης, που ανέβηκε στον Ιερό Βράχο με 500 πολεμιστές. Στην Αράχοβα ο Καραϊσκάκης συνέτριψε τους Οθωμανούς (18-23 Νοεμβρίου) και την 1 Δεκεμβρίου ο Φαβιέρος ανέβηκε στην Ακρόπολη με 500 άνδρες. Στο μεταξύ, μετά την Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, διαμορφώνονται στην Ελλάδα το ρωσικό, το αγγλικό και το γαλλικό κόμμα, οι οπαδοί των οποίων προσβλέπουν στη βοήθεια των αντίστοιχων ξένων δυνάμεων, ενώ η Δ΄ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας εκλέγει ως κυβερνήτη τον Ιωάννη Καποδίστρια και διορίζει αρχιστράτηγο τον Άγγλο Τζορτζ και αρχιναύαρχο τον επίσης Άγγλο Κόχραν. 

1827.

Στις 18 Ιανουαρίου οι Σουλιώτες απέκρουσαν στο Δίστομο τον Κιουταχή και ελευθέρωσαν το φρούριο των Σαλώνων. Ύστερα απ' αυτό ο Κιουταχής στράφηκε στην Αττική και στις 30 Ιανουαρίου επιτέθηκε εναντίον του Γκόρντον στην Καστέλλα. Στο Κερατσίνι διεξήγαγε σφοδρούς αγώνες ο Καραϊσκάκης κατά του Κιουταχή, ενώ στο Φάληρο αποβιβάστηκε ο αρχιναύαρχος Κόχραν και ο αρχιστράτηγος Τσορτς. Από 8 μέχρι 13 Απριλίου διεξάγονταν καθημερινά μάχες και στις 23 τραυματίστηκε θανάσιμα ο Καραϊσκάκης. Επακολούθησε σειρά αποτυχιών και στις 27 Μαΐου η Ακρόπολη παραδόθηκε στον Κιουταχή. Στις 24 Ιουνίου οι υπερασπιστές του Μεγάλου Σπηλαίου (600) απέκρουσαν τους στρατιώτες του Ιμπραήμ (3.000) και τους υποχρέωσαν να υποχωρήσουν. Η εξέλιξη των πραγμάτων ανάγκασε επιτέλους τις ευρωπαϊκές δυνάμεις να ενδιαφερθούν για τη λήξη του πολέμου και την τύχη του Ελληνισμού.

Η Επανάσταση βρίσκεται σε οριακό σημείο, καθώς ο στρατός του Ιμπραήμ θριαμβεύει σε ξηρά και θάλασσα, η επέμβαση των ξένων δυνάμεων όμως έσωσε την κατάσταση. Μετά από συνεννοήσεις των τριών Μεγάλων Δυνάμεων υπογράφεται το πρωτόκολλο του Λονδίνου (6 Ιουλίου 1827), το οποίο αναγνωρίζει την αυτονομία της Ελλάδας, ενώ οι μοίρες του συμμαχικού στόλου καταπλέουν στις ελληνικές θάλασσες. Η ναυμαχία του Ναυαρίνου στις 8 Οκτωβρίου έκρινε οριστικά την τύχη του Αγώνα, καθώς ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος υφίσταται πανωλεθρία από τον στόλο των Κόδριγκτον, Δεριγνύ και Χέυδεν.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας που έφτασε στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 1828 με τις διπλωματικές του ενέργειες επιτάχυνε τις εξελίξεις, καταφέρνοντας να κρατήσει ίσες αποστάσεις από τις τρεις Μεγάλες Δυνάμεις. Η Ρωσία προσπάθώντας να στρέψει την κατάσταση προς όφελός της και να κάμψει την τουρκική αδιαλλαξία, κηρύσσει τον πόλεμο στην Τουρκία, ενώ η Γαλλία φροντίζει να στείλει στην Πελοπόννησο ένα εκστρατευτικό σώμα αποτελούμενο από 14.000 άνδρες με επικεφαλής τον στρατηγό Μαιζόν για να απομακρύνει τα τελευταία στρατεύματα του Ιμπραήμ. Η Ιερά Συμμαχία δεν υπήρχε πια και η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία υπέγραψαν τη συμφωνία του Λονδίνου, με την οποία ρυθμίστηκε το ελληνικό ζήτημα. 

http://www.agiotatos.gr/greekhistory